อาการนอนกัดฟันเป็นหนึ่งในโรคยอดฮิตที่สามารถเกิดขึ้นได้กับทุกคน ส่งผลให้เกิดปัญหาในการใช้ชีวิตขึ้นได้หลากหลายแบบ ทั้งปัญหาด้านสุขภาพ และด้านความสัมพันธ์
ในบทความนี้จะพามาแนะนำให้รู้จักกับอาการนอนกัดฟัน เพื่อให้เข้าใจลักษณะอาการว่าเป็นอย่างไร มีสาเหตุเกิดจากอะไร และมีวิธีป้องกันหรือไม่ รวมไปถึง วิธีแก้อาการนอนกัดฟัน และวิธีการรักษา
อาการนอนกัดฟันคืออะไร
การนอนกัดฟัน (Sleep Bruxism) คือ การขบกรามและบดฟันระหว่างการนอนหลับ ซึ่งถือเป็นความผิดปกติในการนอนหลับ (Sleep Disorder) ที่สามารถเกิดขึ้นได้กับหลายคน โดยการนอนกัดฟันสามารถปรากฎลักษณะอาการเป็นการกัดฟันแน่น แต่ไม่มีการเคลื่อนที่ของฟันไปมา ซึ่งจะไม่เกิดเสียง หรืออาการขบกัดฟัน และมีการถูฟันไปมา จนเกิดเป็นเสียงรบกวนต่อคนรอบข้าง
โดยการนอนกัดฟันจะมีตั้งแต่ระดับความรุนแรงไม่มาก จนถึงระดับที่มีอาการรุนแรง ซึ่งจะสร้างปัญหาในช่องปากตามมา เช่น เคลือบฟันและเนื้อฟันเสียหาย หากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่รักษา ภาวะนอนกัดฟันนี้อาจนำไปสู่การแตกหักของฟัน ปวดศีรษะ ปวดคอ และปวดเมื่อยตามส่วนอื่นๆ ของร่างกาย นอกจากนี้ ยังอาจส่งผลให้เกิดการสบฟันที่ไม่ตรงแนว ซึ่งอาจจะต้องได้รับการรักษาทางทันตกรรมจัดฟันในภายหลัง
สาเหตุนอนกัดฟัน เกิดจากอะไร
การนอนกัดฟันเป็นภาวะที่เกิดได้จากหลายปัจจัย ไม่ว่าจะเป็น ผลมาจากปัจจัยภายนอกหรือปัจจัยภายใน เช่น ความเครียด วิตกกังวล หรือโรคบางอย่าง เช่น โรคพาร์กินสัน (Parkinson’s Disease) ที่ทำให้การทำงานกล้ามเนื้อผิดปกติ หรือความผิดปกติของการนอนหลับต่างๆ ที่พัฒนาไปสู่ภาวะดังกล่าว โดยสาเหตุของการนอนกัดฟัน มีดังนี้
พฤติกรรม
คนที่มีพฤติกรรมก้าวร้าว ชอบแข่งขัน หรือคนสมาธิสั้น มักเกิดการสะสมความเครียดจากสภาพแวดล้อม จนอาจเป็นเหตุให้มักมีพฤติกรรมที่เกี่ยวข้องกับความเครียด หรือความผิดปกติในการนอนหลับ เช่น การกัดฟัน หรือกัดฟันในขณะนอนหลับเกิดขึ้นได้
อายุ
การนอนกัดฟันพบได้บ่อยในวัยเด็กซึ่งเป็นเรื่องปกติที่พบได้ทั่วไป โดยสามารถหายไปเองเมื่อเริ่มโตเป็นวัยรุ่นได้ แต่ในวัยผู้ใหญ่เองก็สามารถพบได้โดยเฉพาะผู้ที่มีปัญหาด้านความเครียด
การใช้ยาบางประเภท
ยาบางชนิดที่แพทย์สั่งอาจทำให้นอนกัดฟันได้ โดยเฉพาะยาที่ใช้รักษาอาการซึมเศร้า และยารักษาอาการทางจิต อาจมีผลข้างเคียงที่ก่อให้เกิดภาวะนี้ได้
การดื่มเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีนหรือแอลกอฮอล์
การดื่มเครื่องดื่มบางชนิด เช่น กาแฟ ชา หรือแอลกอฮอล์ สามารถก่อให้เกิดอาการนอนกัดฟันได้ เพราะคาเฟอีนสามารถกระตุ้นระบบประสาทส่วนกลางได้ ดังนั้น การดื่มกาแฟก่อนนอนจะทำให้หลับยากและตื่นบ่อยตลอดทั้งคืน
ส่วนแอลกอฮอล์เป็นสารอีกชนิดหนึ่งที่มีฤทธิ์กระตุ้นประสาท ดังนั้น ผลลัพท์ของการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ก็จะมีความคล้ายคลึงกับการดื่มกาแฟ คือ ทำให้การนอนหลับสนิทเป็นไปได้ยากขึ้น ซึ่งอาจจะก่อให้เกิดความเครียดตกค้าง หรือทำให้กล้ามเนื้อกรามทำงานระหว่างหลับ ส่งผลให้เกิดการกัดฟันในขณะนอนหลับได้
พันธุกรรม
การนอนกัดฟันเป็นภาวะที่สามารถถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้ ทำให้หากภายในครอบครัวมีปัญหาการนอนกัดฟัน ผู้ที่เป็นลูกหรือบุตรหลานก็สามารถมีปัญหาเหล่านี้ได้เช่นเดียวกัน
ลักษณะอาการของคนนอนกัดฟัน
การนอนกัดฟันเป็นปัญหาที่พบบ่อยในเด็กและผู้ใหญ่ อย่างไรก็ตาม บางคนอาจประสบกับอาการนี้เป็นเวลาหลายปี โดยไม่ได้รับการรักษา เนื่องจากมองว่าเป็นภาวะที่ไม่มีความอันตราย ซึ่งอาการนอนกัดฟันสามารถสังเกตในคนอื่นได้ง่าย โดยอาจสังเกตจากเสียงฟันที่กระทบหรือบดกันระหว่างการนอนหลับ แต่สำหรับคนที่อยู่คนเดียวหรือต้องการสังเกตว่าตัวเองมีอาการนอนกัดฟันหรือไม่นั้น ก็จะต้องอาศัยการสังเกตอาการอื่นๆ เช่น
- ฟันเกิดความเสียหาย เช่น ฟันบิ่น ฟันร้าว หรือสูญเสียฟันโดยที่หาสาเหตุที่ชัดเจนไม่ได้
- เคลือบฟันเสื่อมที่อาจจะทำให้เห็นชั้นของเนื้อฟันที่ลึกลงไป
- มีอาการเสียวฟัน
- เกิดรอยบุ๋มที่ลิ้น
- มีความเจ็บปวดเกิดขึ้นบริเวณขากรรไกรหรือบริเวณกล้ามเนื้อใบหน้า
- กล้ามเนื้อที่ขากรรไกรอ่อนล้าหรือเกร็ง รวมถึง การอ้าปากลำบาก
- อาการเจ็บปวดบริเวณส่วนอื่นๆ ของร่างกาย เช่น อาการปวดศีรษะ อาการเจ็บหู แต่ไม่มีความผิดปกติของสุขภาพหู หรืออาการปวดเมื่อยหรือยึดบริเวณไหล่
หากพบว่ามีอาการเหล่านี้หลายอันร่วมกัน ควรไปปรึกษาทันตแพทย์ หรือแพทย์ เพราะปัญหาเหล่านี้อาจมีที่มาจากอาการนอนกัดฟัน
รักษาอาการนอนกัดฟัน ก่อนเป็นปัญหาเรื้อรัง
อาการนอนกัดฟันสามารถหายไปเองได้ เมื่อเวลาผ่านไปหรือเมื่อปัจจัยที่เป็นสาเหตุของอาการหายไป เช่น มีความเครียดน้อยลง หรือหยุดกินยาที่ทำให้เกิดอาการดังกล่าว แต่ในบางครั้งอาการนอนกัดฟันอาจไม่หายไป หรือรบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน ทำให้อาจต้องใช้วิธีรักษานอนกัดฟันอื่นๆ เพื่อป้องกันไม่ให้ปัญหานี้ส่งผลเสียต่อสุขภาพตามมาในอนาคต เช่น
ใส่เฝือกสบฟัน
เฝือกสบฟัน เป็นอุปกรณ์ที่ทำจากอะคริลิกแข็งหรือวัสดุที่มีความอ่อนนุ่ม ออกแบบมาเพื่อป้องกันไม่ให้ฟันเกิดความเสียหายจากการบด และขบเคี้ยวฟัน ซึ่งสามารถใช้ใส่ระหว่างนอนหลับ สามารถช่วยรักษาอาการนอนกัดฟันได้
ยางกัดฟัน
ยางกัดฟัน เป็นอุปกรณ์ยางใสหรือซิลิโคนที่มีไว้ เพื่อใส่ครอบฟันในเวลากลางคืน โดยมีเป้าหมายเพื่อลดอาการกัดฟัน หรือสบฟัน และช่วยบรรเทาอาการที่จะตามมาของการนอนกัดฟัน เช่น ฟันสึกหรอ หรือเคลือบฟันเสื่อมได้
ใช้ยาที่ช่วยในการนอนหลับ
การใช้ยารักษาก็เป็นอีกหนึ่งทางเลือกเพื่อรักษานอนกัดฟันได้ แม้จะไม่ค่อยนิยมนัก เพราะการรักษาด้วยยาอาจได้ผลที่ไม่ชัดเจน หรืออาจมีผลข้างเคียงที่ไม่พึ่งประสงค์ได้ โดยตัวอย่างยาที่ใช้ในการรักษา ได้แก่
- ยาคลายกล้ามเนื้อก่อนนอน เพื่อบรรเทาอาการเบื้องต้น และลดอาการเกร็งของกล้ามเนื้อ ช่วยให้สามารถนอนหลับได้ง่ายขึ้น ทั้งนี้ จะเป็นการใช้ยารักษาเป็นระยะเวลาสั้นๆ มากกว่าการใช้ติดต่อกันเป็นเวลานาน
- การฉีดโบทูลินัม ท็อกซิน หรือโบทอกซ์ เนื่องจากสารดังกล่าวมีคุณสมบัติลดการทำงานของกล้ามเนื้อ โดยจะใช้กับผู้ที่มีอาการกัดฟันอย่างรุนแรง และไม่ตอบสนองกับการรักษาแบบอื่นๆ
การผ่าตัด
ในบางครั้งการกัดฟันที่เกิดจากปัญหาทางทันตกรรม เช่น รูปร่างการเรียงตัวของฟัน รูปร่างของกรามและขากรรไกร ก็อาจจะใช้วิธีการจัดฟันหรือการผ่าตัดขากรรไกรมาช่วยเหลือและแก้ปัญหานอนกัดฟันได้ โดยในกรณีที่การนอนกัดฟันทำให้เกิดความเสียหายต่อฟันจนฟันเสียสภาพแล้ว ทันตแพทย์ก็อาจจะทำการปรับแต่งพื้นผิวฟันที่ใช้ในการบดเคี้ยวหรือครอบฟันด้วย
หากเกิดอาการนอนกัดฟันเรื้อรังจะเกิดอะไรขึ้น
การนอนกัดฟันหากปล่อยไว้นาน อาจส่งผลเสียมากมายต่อสุขภาพช่องปาก นี่คือเหตุผลหนึ่งว่าทำไมการพบทันตแพทย์เป็นประจำจึงเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อที่จะได้จัดการกับปัญหาต่างๆ ได้ทันท่วงที ก่อนที่ปัญหานั้นจะกลายไปเป็นปัญหาที่มีความรุนแรงมากขึ้น ซึ่งสร้างความเสียหายหรือความเจ็บปวด โดยอันตรายที่อาจเกิดขึ้นหากปล่อยให้การนอนกัดฟันกลายเป็นปัญหาเรื้อรัง ได้แก่
- ฟันสึก
- ภาวะเหงือกร่น
- ฟันแตกหรือหัก
- ปวดเมื่อรับประทานอาหารร้อนและเย็น
- สร้างความหงุดหงิดรำคาญให้คนที่นอนด้วยกัน เนื่องจากเสียงที่จะเกิดระหว่างนอนหลับ
- ในกรณีที่รุนแรงอาจทำให้เกิดอาการปวดหัว ในผู้ป่วยบางราย การนอนกัดฟันสามารถนำไปสู่ความผิดปกติของข้อต่อขากรรไกรและขากรรไกร ซึ่งทำให้เกิดความเจ็บปวดในข้อต่อขากรรไกร กล้ามเนื้อใบหน้า คอ เป็นต้น
- ส่งผลให้ใบหน้ามีลักษณะผิดปกติ เนื่องจากโครงสร้างกระดูกรอบขากรรไกรเติบโตไม่เท่ากัน
หากมีอาการต่างๆ ที่กล่าวมาข้างต้น ควรไปพบทันตแพทย์ทันที เพื่อให้สามารถวินิจฉัยได้ว่าเป็นการนอนกัดฟันหรือไม่ โดยทำการทดสอบต่างๆ เช่น การตรวจเอกซเรย์ การทดสอบรอยกัด เป็นต้น
วิธีป้องกันไม่ให้นอนกัดฟันอีกต่อไป
หลังจากรักษานอนกัดฟันหายแล้ว ก็ยังสามารถกลับมามีอาการได้ ดังนั้น วิธีป้องกันนอนกัดฟัน มีดังต่อไปนี้
- หลีกเลี่ยงคาเฟอีน แอลกอฮอล์ และยาสูบ รวมไปถึงสารเสพติดต่างๆ
- หลีกเลี่ยงความเครียด เพราะความเครียดสามารถกระตุ้นการนอนกัดฟันในผู้ป่วยบางราย แต่ก็ไม่ใช่สาเหตุของอาการทั่วไป หากมีปัญหาในการนอนหลับหรือรู้สึกเครียดเป็นประจำ ลองพูดคุยกับแพทย์เกี่ยวกับวิธีจัดการปัญหาเหล่านี้ เพื่อไม่ให้รบกวนการนอนหลับและการทำงานในเวลากลางวัน
- ทำกิจกรรมที่ผ่อนคลาย เช่น โยคะ หรือการทำสมาธิอาจลดระดับความวิตกกังวล และลดโอกาสของการนอนกัดฟัน ที่เกิดจากความเครียดลงได้
- ออกกำลังกายให้เพียงพอ เพราะการออกกำลังกายเป็นสิ่งสำคัญสำหรับทุกคน โดยเฉพาะผู้ที่มีปัญหาปวดเรื้อรัง การออกกำลังกายช่วยลดความตึงเครียดทั่วร่างกายโดยการปล่อยสารเอ็นดอร์ฟินเข้าสู่กระแสเลือด สิ่งนี้ยังช่วยลดอาการกระตุกของกล้ามเนื้อที่เกี่ยวข้องกับความผิดปกติของขากรรไกรหลายประเภท ยิ่งกล้ามเนื้อบริเวณข้อต่อมีการผ่อนคลายมากเท่าไร โอกาสที่ฟันจะสึกกร่อนก็จะน้อยลงในขณะที่พัก
- ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการนอน พยายามอย่างีบหลับมากเกินไปในตอนกลางวัน หากไม่สามารถหลีกเลี่ยงการงีบหลับได้ ให้แน่ใจว่ากิจวัตรก่อนนอนมีกิจกรรมที่ผ่อนคลาย เช่น การอ่านหนังสือก่อนเข้านอน พยายามอย่าให้มีเรื่องเครียดทันทีก่อนเข้านอน
- การฝึกไบโอฟีดแบ็ก (Biofeedback) ที่จะช่วยแก้อาการติดขบเคี้ยวฟัน ถือเป็นอีกหนึ่งวิธีที่จะลดโอกาสกลับมานอนกัดฟันได้ ผ่านการฝึกให้ลืมพฤติกรรมที่เสี่ยงต่อการนำไปสู่การกัดฟันไป
สรุป
สาเหตุที่หลายคนนอนกัดฟันเนื่องจากบุคลิกและพฤติกรรมของผู้ป่วยเองที่อาจส่งผลให้ไปกระตุ้นอาการเหล่านี้ได้ จึงทำให้ผู้ที่มีอาการนอนกัดฟันอาจรู้สึกปวดฟันหรือไม่สบายตัวขึ้นได้ ดังนั้น วิธีแก้ไม่ให้นอนกัดฟันจึงควรเป็นการพบทันตแพทย์ เพื่อเข้ารับการวินิจฉัยอาการในเบื้องต้นก่อนว่านอนกัดฟันจริงหรือไม่ เพื่อหาแนวทางการรักษาที่เหมาะสมและมีประสิทธิภาพที่สุด รวมถึงการหาวิธีป้องกันเพื่อไม่ให้กลับมานอนกัดฟันอีกต่อไป
